Cemile

Louis Aragon, "Cemile" için "dünyanin en güzel ask hikâyesi" ifadesini kullanir."Ey Alfred de Musset! Kirgiz boylarindaki bu agustos gecesini de otuz yasinda, hayatini ve gücünü hiç kaybetmedigini söyleyebilen bu genci de kiskanmalisin dostum! Iste simdi burada, Villon'nun, Hugo'nun, Baudelaire'in, Paris'inde; krallarin ve devrimlerin Paris'inde; ressamlarin yüzyillik Paris'i olmakla övünen her tasi ya bir tarihi ya bir efsaneyi hatirlatan su Paris'te; Werther, Bérénice, Antoine ve Kleopatra, Manon Lescaut, Education Sentimentale, Dominique, hepsi birdenbire gözümden düsüverdi çünkü ben, "Cemile"yi okudum. Romeo ve Juliet, Paolo ve Francesca, Hernani ve Dona Sol, artik bunlarin hiçbiri gözümde degil çünkü ben Ikinci Dünya Savasi'nin üçüncü yilinin yazinda, 1943 yilinin o Agustos gecesinde, Kurkurcu Vadisi'nde bir yerde zahire arabalari ile giden Danyar ve Cemile'ye, bunlarin hikâyesini anlatan küçük Seyit'e rastladim."Danyar, durmadan türkülerini söylüyor, sicak agustos gecesi de sessiz sessiz ona eslik ediyordu. Ezginin en gür ve en güzel yerinde Danyar birden türküsünü kesip atlarini dehlemeye basladi. Hemen ardindan Cemile'nin de hizla onu takip edecegini düsünüyordum ama Cemile kimildamadi bile. Sanki havada asili kalmis türkünün son melodisini de dinlemek istercesine basini omzuna egmis öylece oturuyordu. Danyar uzaklasip gidince ikimiz de köye varincaya kadar agzimizi açip tek bir kelime dahi etmedik. Hem konusacak bir sey de yoktu! Zaten kelimeler her zaman, her seyi anlatmaya yetmezdi… Insanin temel meselelerini, askini, hasretini, düsüncelerini kisacasi insani anlatti Cengiz Aytmatov. Kökü Manas'ti. Gelenekten gelecege uzaniyordu düsünceleriyle. Yepyeni ufuklara açiliyordu. Çocuklugunda dinledigi masallar, gençliginde hasret ve hüzünle eslik ettigi sarkilar, ozanlarin yaktigi türküler dünya görüsünün temelini olusturdu. Insanlarin gönlünü kazandi eserleriyle. Dünyanin dört bir tarafinda okundu.O, yazilmamis bir tarihin dilini kesfederek sadece insanlari ve tabiati degil, insanin ve tabiatin hâllerini bu dille anlatiyor eserlerinde. Okuyucuyu çeken de onun bu özgün kurgusu ve üslubu oluyor.