Zahidlerin İmamı Hasan El-Basri - Rahmetüllahi Aleyh

Hasan el-Basri, Basra mescidinde âlimlerden dersler aldı. Özellikle sahabenin önde gelenlerinden olan Abdullah İbni Mesud'un ilim halkasına katıldı. İbn Mes'ûd, Hadis ve Kur'an ilimleri sahasında olduğu gibi Fıkıh sahasında da önemli bir mevkiye sahipti. Hasan el-Basri'nin, özlü ve akıcı üslûbu, derin bir tefekkürün, mânevî bir tecrübenin ürünü olan hakîmâne sözleri özellikle zâhidler, sûfîler ve vâizler üzerinde her zaman etkili olmuştur. Onun sözleri tesir bakımından peygamberlerin sözlerine benzetilmiştir.

Kaynakların verdiği bilgiye göre Hasan el-Basrî dünyaya ve dünya malına değer vermez, elinde bulunan şeyi ihtiyaç sahiplerine dağıtırdı. Zamanını eviyle mescid arasında geçirir, mescidde ve evinde dinî sohbetler yaparak halkı İslâm'ın ibadet ve ahlâk prensiplerini samimiyetle benimseyip tam bir ihlâsla yaşamaya davet ederdi. Devamlı Kur'an okurdu. Ashabın hayatına derin bir özlem duyan Hasan el-Basrî bu özlemini şu sözlerle ifade etmiştir: "Yetmiş Bedir gazisine yetiştim. Siz onları görseydiniz deli sanırdınız; onlar da sizin iyilerinizi görselerdi artık ahlâkın kalmadığına hükmeder, kötülerinizi görselerdi bunların hesap gününe bile inanmadıklarını söylerlerdi." Pek çok sahabiden hadis rivayet eden Hasan el-Basrî tabiînin en faziletlilerinden birisi olarak kabul edilir. "Basra halkının şeyhi, Basralıların İmamı" gibi unvanları yanında İmam Zehebî onun için "Şeyhü'l-İslâm" tabirini kullanır. Mutasavvıflar ise kendisinden "takvâ sahiplerinin öncüsü, Hakk'ın gerçek velîsi, fütüvvet ehlinin önderi" şeklinde söz ederler.

Bütün kaynaklar, Hasan el-Basrî'nin Allah'tan ve O'nun gazabından korkmayı din anlayışına esas aldığını, bundan dolayı devamlı hüzünlü ve gözü yaşlı olduğunu bildirir. Dinî hayatta Allah sevgisini temel kabul eden tasavvufî anlayışa karşılık Hasan el-Basrî Allah korkusunu esas alan Basra zühd okulunun temsilcisi ve önderi sayılmıştır.