Zübdetü'l-Hakayık

Ahmet Mithat Efendi, ansiklopedist/hezarfen
bir aydın olarak hem hayatında hem de yazı
faaliyetinde pek çok konu ve alanla ilgilenmiş,
yazılarında halkı eğitmek, aydınlatmak
amacını gütmüştür. Bu bağlamda onun
ilgilendiği alanlardan birisi de tarihyazıcılığı/
vakanüvisliktir. Mithat Efendi, tarihî olayları
kurmaca eserlerinde yorumlayıp kullandığı
gibi, güncel siyasi olayları belge ve iddialarla
kitaplaştırıp o günün kamuoyu ve gelecek
nesiller için kayıt düştüğü de görülmektedir. Bu
amaçla yayımladığı iki kitabı Üss-i İnkılap ve
Zübdetü'l-Hakayık'tır.
Üss-i İnkılap'ta (1877-78) II. Abdülhamit
öncesinin tarihî olaylarını, sultanın tahta
çıkışını ve saltanatının ilk yılını ele alan Ahmet
Mithat, Üss-i İnkılap'ın devamı niteliğinde
1878'de yayımladığı Zübdetü'l-Hakayık'ta 93
Harbi'ni işlemiştir. Büyük bölümü belgelerden
oluşan ve çok çeşitli belgeler kullanılarak
hazırlanan Zübdetü'l-Hakayık, "93 Harbi"
adıyla bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı
hakkında, savaşın sonunda sıcağı sıcağına
hazırlanan ender çalışmalardan biridir.